Pas vizitës së kryetares së Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA-së, Nancy Pelosi në Tajvan, Kina ka nisur stërvitje të paprecedentë ushtarake pranë ishullit, duke shkaktuar frikën për nisjen e një konflikti në ngushticën e Tajvanit. Pelosi vizitoi ishullin vetëqeverisës këtë javë në kundërshtim me një seri kërcënimesh nga Pekini, i cili e sheh Tajvanin si një provincë të shkëputur dhe paralajmëroi se do ta konsideronte vizitën një provokim të madh.

Si i është përgjigjur Kina vizitës së Pelosit në Tajvan?

Ushtria e Kinës njoftoi stërvitje ajrore dhe detare pranë Tajvanit dhe lëshime testuese të raketave në det në lindje të Tajvanit. Tajvani nuk ka qenë kurrë pjesë e Republikës Popullore të Kinës dhe thotë se tashmë është një komb sovran që nuk ka nevojë të shpallë pavarësinë. Vendi dëshiron të ruajë sigurinë e status quo-së dhe nuk dëshiron konflikt, por ka thënë se do të mbrohet (status quo - nënkupton gjendjen ekzistuese të punëve, veçanërisht në lidhje me çështjet sociale, politike, fetare ose ushtarake).

Ministria e Mbrojtjes e Tajvanit i quajti stërvitjet e Kinës një bllokadë ajrore dhe detare të Tajvanit. "Kjo është një punë e madhe duke qenë se një bllokadë është një akt ligjor lufte," tha eksperti i politikës së mbrojtjes së Indo-Paqësorit, Blake Herzinger. "Unë mendoj se duhet t'i sinjalizohet Tajvanit se nuk është koha për t'i ndezur gjërat më tej."

Këtë javë, Tajvani është goditur gjithashtu nga një seri sulmesh kibernetike, megjithëse ende nuk është e qartë se kush ishte përgjegjës. Kina, partneri më i madh tregtar i Tajvanit, pezulloi gjithashtu një numër importesh nga ishulli.

Sa shqetësuese janë stërvitjet ushtarake të Kinës?

Ekspertët pajtohen se as SHBA dhe as Kina nuk kanë interes që tensioni të përshkallëzohet në luftë. Herzinger tha se SHBA-ja ka qenë shumë e kujdesshme për të mos shprehur mbështetje për pavarësinë e Tajvanit duke qenë se kjo është "vija e kuqe" e Kinës.

"Në angazhimin e SHBA-së me Tajvanin, ata janë gjithmonë të kujdesshëm për të siguruar që të gjejnë ekuilibrin e duhur midis mbështetjes së Tajvanit, por pa inkurajuar Tajvanin për të bërë diçka që do të shkaktonte një konflikt më të madh," tha ai.

Amanda Hsiao, një analiste e lartë për Kinën në Crisis Group (një institut i përdorur nga politikëbërësit dhe akademikët, që kryen kërkime dhe analiza mbi krizat globale) tha se teksa përshkallëzimi ushtarak i Kinës është shqetësues, nuk është një përgjigje e papritur.

“Pekini po përpiqet qartë të shprehë kundërshtimet ndaj vizitës së Pelosit,” tha ajo. “Dhe kjo do të thotë se përgjigjja ushtarake që Pekini zgjedh tani duhet të përshkallëzohet dukshëm mbi aktivitetet ushtarake që ka përfshirë më parë rreth Tajvanit dhe kjo bazë është goxha lart.

"Unë mendoj se qëllimi i stërvitjeve ushtarake ka më shumë gjasa të theksojë dhe të demonstrojë forcën ushtarake," tha ajo.

A ka qenë situata kaq e tensionuar më parë?

Ka pasur disa kriza në ngushticën e Tajvanit, së fundmi në vitin 1995. Incidenti njihet si Kriza e Ngushticës së Tretë të Tajvanit dhe erdhi pasi ishulli njoftoi se do të mbante zgjedhjet e para demokratike presidenciale. Kina nisi stërvitjen ushtarake për muaj me radhë, duke përfshirë gjuajtjen e raketave 35 milje nga portet e Tajvanit.

Çfarë është në rrezik për udhëheqësin kinez Xi Jinping?

Që kur Xi erdhi në pushtet në vitin 2012, ai e ka bërë të qartë se ribashkimi me Tajvanin është në axhendën e tij kryesore. Megjithatë, disa ekspertë thonë se përgjigja e Xi-t ndaj vizitës së Pelosit ka të ngjarë të jetë po aq për çështjet e brendshme në Kinë, sa edhe për forcimin e pushtetit. Kina kontinentale është rrënuar nga krizë e lidhur me pronat që ka provokuar protesta dhe ngadalësim ekonomik që rezulton nga politika e rreptë për masat anti-Covid dhe bllokimet e vazhdueshme.

“Kur bëhet fjalë për vizitën e Pelosit, ndoshta mund të jetë një mundësi për Xi Jinping që të largojë vëmendjen nga çështjet e brendshme dhe të fokusohet jashtë si një metodë shpërqendrimi,” tha Jennifer Hsu, një studiuese në Institutin Lowy të Australisë.

Sipas Jade Guan, një eksperte në politikën e jashtme të Kinës në Universitetin Deakin, veprimet e Xi-t për t'u dukur të fortë ndaj Tajvanit dhe kundër SHBA-së ka të ngjarë të ndikohen gjithashtu nga Kongresi i 20-të Kombëtar i ardhshëm, një takim që zhvillohet çdo pesë vjet për të shpallur ndryshime të mëdha në lidership.

“[Xi] e projekton veten si mbrojtës i sovranitetit dhe integritetit territorial të Kinës, pjesë qendrore e së cilës është Tajvani”, tha Guan. "Pra, administrata e Xi nuk mund të lejojë të duket e dobët përpara [Kongresit Kombëtar]."

Por a mund ta marrë Kina me forcë Tajvanin nëse do?

Ekspertët dhe zyrtarët që monitorojnë ushtrinë e Kinës nuk pajtohen se sa të gatshme janë këto forca për të pushtuar Tajvanin dhe sa mundësi ka që Xi të nisë lufën, veçanërisht pas luftës së Rusisë në Ukrainë.

“Kur njerëzit flasin nëse Kina mund apo nuk mund ta bëjë, ata në fakt po flasin për diçka ndryshe, nivelin e kostos operacionale – humbjen e anijeve, viktimat – që Kina duhet të paguajë për ta bërë këtë”, tha Oriana Skylar Mastro, një bashkëpunëtore në Institutin Freeman Spogli për Studime Ndërkombëtare të Universitetit Stanford, e cila ka argumentuar se politikëbërësit amerikanë mund të nënvlerësojnë gatishmërinë e Kinës për të përdorur forcën.

"Ata mund ta bënin. Vetëm se duke pasur parasysh mbrojtjen e Tajvanit dhe duke pasur parasysh nëse Shtetet e Bashkuara janë në gjendje t'i vijnë në ndihmë Tajvanit, sa do t’ia vlejë?” shtoi ajo.

Legjislacioni i miratuar nga Kongresi në vitin 1979 i hap rrugën forcave amerikane që të ndërhyjnë nëse Kina përpiqet të pushtojë Tajvanin, por nuk e detyron një president të ndërmarrë këtë hap.

Disa studime të nxjerra së fundmi nga SHBA treguan gjithashtu se Kina ndoshta ende nuk ka disa pajisje dhe aftësi të nevojshme për ta bërë të besueshëm një pushtim në Tajvan. Forcave të Kinës "i mungon kapaciteti për të ekzekutuar një sulm në shkallë të gjerë në Tajvan", shkroi Dennis J. Blasko, një nënkolonel në pension, në një nga studimet.

Pakkush dyshon se ushtria e Kinës ka përmirësuar aftësitë e saj luftarake. Tajvani gjithashtu po ndërton mbrojtje.

Burimet: Guardian, The Indian Express