English
Metropolitan

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një prej epidemive më shkatërrimtare

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një
Foto: Harvard T.H. Chan School of Public Health

Rreth 40.8 milionë njerëz në mbarë botën jetojnë me HIV, dhe vetëm vitin e kaluar ai shkaktoi rreth 630,000 viktima.

Që prej vitit 1988, shkencëtarë, mjekë, familjarë dhe aktivistë në mbarë botën e shënojnë 1 dhjetorin si Ditën Botërore të AIDS-it për të kujtuar viktimat e epidemisë HIV/AIDS dhe për të promovuar përpjekjet që synojnë t’i japin fund.

Që nga fillimi i krizës, rreth 44.1 milionë njerëz kanë humbur jetën për shkaqe të lidhura me HIV-in, virusin që shkakton AIDS. Rreth 91.4 milionë janë infektuar ndër vite.

Megjithëse dekadat e fundit kanë sjellë përparime të jashtëzakonshme në parandalimin dhe trajtimin e HIV-it, ekspertët paralajmërojnë se shkurtimet e fundit të fondeve nga vendet e pasura mund të sjellin rikthim të infektimeve në rajonet më të prekura.

Në Ditën e 37-të Botërore të AIDS-it, këto janë tetë zhvillimet kryesore në luftën kundër kësaj epidemie shkatërrimtare.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

1981: Rastet e para raportohen

Në qershor, autoritetet shëndetësore në SHBA raportuan një sëmundje misterioze që prekte burra të rinj, në dukje të shëndetshëm, të cilët më vonë humbën jetën. Së shpejti u identifikuan qindra raste të tjera, përfshirë përdorues droge, hemofilikë dhe pacientë që kishin marrë transfuzion gjaku.

Europa nisi monitorimin e AIDS-it në vitin 1984 dhe në fund të vitit 1985 u zhvillua testi i parë për HIV.

Kjo periudhë shënoi fillimin e asaj që u njoh më pas si epidemia HIV/AIDS, që do të dominonte shkencën dhe opinionin publik për dekada.

1996: Trajtimi i ri ul ndjeshëm vdekjet nga AIDS

Pas shumë viteve kërkimesh, shkencëtarët zbuluan se terapia antiretrovirale shumë aktive (HAART), një kombinim prej tre ilaçesh, ishte jashtëzakonisht efektiv.

HAART forcon sistemin imunitar duke shtypur virusin dhe ngadalësuar përparimin e HIV-it drejt AIDS-it. Ky trajtim e shndërroi diagnozën e HIV-it nga një "dënim me vdekje" në një sëmundje kronike të menaxhueshme, për ata që mund ta përballonin.

Pasojat ishin të menjëhershme: vdekjet ranë në vendet që kishin akses, ndërsa numri i personave që jetonin me HIV u rrit për shkak të testimeve dhe diagnostikimeve më të shumta.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2003: Krijohet PEPFAR

SHBA-ja nisi Programin e Emergjencës së Presidentit për Ndihmë në Luftën kundër AIDS-it (PEPFAR), fillimisht një plan 15 miliardë dollarësh për vendet me ngarkesë të lartë rastesh.

Në vitin 2025, programi u ka shpëtuar jetën më shumë se 26 milionë njerëzve në 50 vende, duke u bërë programi më i madh shëndetësor global për një sëmundje të vetme.

2011: Antiretroviralët parandalojnë transmetimin e HIV-it

Në një konferencë në Romë, shkencëtarët konfirmuan se ilaçet antiretrovirale nuk trajtojnë vetëm HIV-in, ato ulin ndjeshëm edhe rrezikun që një person i infektuar t’ia transmetojë virusin partnerit seksual.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2012: Miratohet ilaçi i parë PrEP

Autoritetet amerikane miratuan Truvada për profilaksinë para ekspozimit (PrEP), ndërsa BE-ja e miratoi në 2016.

PrEP është një pilulë ditore për personat me rrezik më të lartë, si meshkujt homoseksualë dhe biseksualë, personat transgjinorë dhe punonjësit e seksit, dhe ul rrezikun e infektimit nga marrëdhëniet seksuale deri në 99%, dhe nga injeksionet deri në 74%.

Në vendet e pasura, kombinimi i antiretroviralëve dhe PrEP ka ndryshuar rrjedhën e epidemisë. Në Mbretërinë e Bashkuar, diagnozat e reja te meshkujt homoseksualë ranë me dy të tretat midis 2015-ës dhe 2020-ës.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2020: Sfida në zgjerimin e parandalimit dhe trajtimit

Në vitin 2014, UNAIDS vendosi objektivin 90-90-90 për vitin 2020:

– 90% e personave me HIV të dinin statusin e tyre

– 90% e tyre të trajtoheshin

– 90% të kishin ngarkesë virale të ulët

Suedia e arriti e para në vitin 2016. Por në vitin 2020, vetëm 19 vende u afruan ose e arritën plotësisht objektivin.

2024: Injektimi gjashtë-mujor PrEP shpallet risi e madhe

Studimet treguan se një injeksion me ilaçin lenacapavir mbron nga HIV-i deri në gjashtë muaj, dyfish nga versioni i mëparshëm.

BE-ja e miratoi në vitin 2025 dhe u planifikua që versionet më të lira gjenerike të mbërrinin në vendet me të ardhura të ulëta në vitin 2027.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2025: Shkurtimet e fondeve rrezikojnë përparimin

Këtë vit u ndërprenë papritur fondet e huaja të SHBA-së për programe shëndetësore, duke shkaktuar vonesa në trajtime në shumë vende. Edhe Mbretëria e Bashkuar, Gjermania dhe Franca kanë ulur ndjeshëm financimin global.

Ekspertët paralajmërojnë se këto shkurtime mund të minojnë vite të tëra pune kundër HIV/AIDS, malaries dhe tuberkulozit.

Sot, rreth 40.8 milionë njerëz jetojnë me HIV në mbarë botën, dhe virusit i atribuohen rreth 630,000 vdekje në vit. Afrika mbetet kontinenti më i goditur, me më shumë se dy të tretat e rasteve.

Burimi: Euronews

Mos humbisni edhe

REELS

@marsey.al është për ato që e dinë çfarë duan nga stili i tyre. Për silueta që ndihen mirë, detaje që bien në sy pa zhurmë dhe veshje që ecin në të njëjtin ritëm me ty. Këtë sezon, koleksioni i Marsey vjen me 30% ulje - një arsye më shumë për të zgjedhur veshje që i qëndrojnë kohës, jo trendeve. ℹ️ Për më shumë informacion, klikoni në Stories / highlights.

Gati për festat, por pa çantën e duhur? @opal.shop.albania ka publikuar koleksionin që e bën çdo look të duket i menduar deri në fund. 👛

Këtë sezon, teksa zgjidhni dhuratën perfekte për familjarët apo njerëzit e zemrës, @luxurybox.vsh ju dhuron edhe juve diçka të veçantë: një dhuratë argjendi falas në çdo porosi. ℹ️ Për më shumë informacion, klikoni në Stories / highlights.

@optika_shqiptaro_gjermane vlerësohet nga Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Tiranë Me çmimin “Të Pakapshmit” Një nderim për vizionin e guximshëm, inovacionin dhe standardet e larta Gjithmonë një hap përpara, duke vendosur kufij të rinj në fushën e optikës 👓

👀 😈 . . Photo Credit: @artonhumolli_photography

Ka vende ku kafshët thjesht qëndrojnë dhe ka vende ku ndihen si në shtëpi. 🐾💛 @pet_hotel_together është krijuar për të ofruar kujdes dhe dashuri për qentë dhe macet tuaja: nga day care dhe hoteli, te grooming dhe shërbime të tjera të dedikuara për mirëqenien e tyre. Çdo detaj është menduar që miku juaj katërputrosh të ndihet i sigurt, i qetë dhe i përkëdhelur, çdo ditë. 🐱 🐶 ℹ️ Për më shumë informacion, klikoni në Stories / highlights.

Po ju prezantojmë me zbulimin tonë më të fundit. Power Beef Burger dhe Golden Patato Bites nga @greenandprotein.al . Na falenderoni kur t’i provoni💕

Ndër personazhet që u bënë pjesë e këtij edicioni janë gazetarë, këngëtarë e artistë, të tjerë më të tërhequr nga ekrani, e disa të panjohur. Si i komentoni? 1. Miri (Armir Shahini), këngëtar 2. Brikena Selmani, Miss Grand Kosova 2025 3. Kristi Lamaj, këngëtar 4. Ilir Vrenozi, personazh TikTok-u 5. Lore, këngëtare 6. Seno Fishta, moderator podkasti 7. Lorna Hysa, influencuese 8. Mal Retkoceri, këngëtar 9. Xhodi Skura, blogere 10. Angelo Haruni, gazetar 11. Selin Bollati, balerinë 12. Armir Tola, inxhinier ndërtimi 13. Stine (Ernest Duka), këngëtar 14. Sabina Mete, moderatore

@aliskallaci u shpall fitues i edicionit të 64-t të “Festivalit të Këngës” me këngën “Nân” dhe do të përfaqësojë Shqipërinë në Eurovision 2026. Në vendin e dytë u rendit @inis_neziri me “Ta kam fal”, ndjekur nga @sheilahaxhiraj me këngën “Zemra e tokës” në vendin e tretë.

Në @grandsalon.al , çdo shërbim është menduar për të të ofruar një transformim të plotë, nga flokët te thonjtë. Me këtë ofertë speciale përfiton: 1️⃣ lyerje flokësh e personalizuar 2️⃣ trajtim ushqyes për flokë më të shëndetshëm 3️⃣ prerje që i përshtatet stilit tënd 4️⃣ manikye për një pamje të kuruar në çdo detaj

World AIDS Day: A timeline of the fight against one of the most devastating epidemics

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

An estimated 40.8 million people worldwide are living with HIV, and last year alone it caused about 630,000 deaths.

Since 1988, scientists, doctors, family members and activists around the world have marked December 1 as World AIDS Day to remember the victims of the HIV/AIDS epidemic and promote efforts aimed at ending it.

Since the beginning of the crisis, an estimated 44.1 million people have died from causes related to HIV, the virus that causes AIDS. An estimated 91.4 million have been infected over the years.

Although recent decades have brought remarkable advances in HIV prevention and treatment, experts warn that recent funding cuts from rich countries could lead to a resurgence of infections in the most affected regions.

On the 37th World AIDS Day, these are eight key developments in the fight against this devastating epidemic.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

1981: First cases reported

In June, health authorities in the US reported a mysterious illness affecting young, seemingly healthy men who later died. Hundreds of other cases were soon identified, including drug users, hemophiliacs, and patients who had received blood transfusions.

Europe began monitoring AIDS in 1984 and at the end of 1985 the first HIV test was developed.

This period marked the beginning of what later became known as the HIV/AIDS epidemic, which would dominate science and public opinion for decades.

1996: New treatment significantly reduces AIDS deaths

After many years of research, scientists discovered that highly active antiretroviral therapy (HAART), a combination of three drugs, was extremely effective.

HAART strengthens the immune system by suppressing the virus and slowing the progression of HIV to AIDS. This treatment transformed an HIV diagnosis from a "death sentence" to a manageable chronic disease, for those who could afford it.

The consequences were immediate : deaths fell in countries that had access, while the number of people living with HIV increased due to increased testing and diagnosis.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2003: PEPFAR is created

The US launched the President's Emergency Program for AIDS Relief (PEPFAR), initially a $15 billion plan for countries with high caseloads.

By 2025, the program had saved the lives of more than 26 million people in 50 countries, making it the largest global health program for a single disease.

2011: Antiretrovirals prevent HIV transmission

At a conference in Rome, scientists confirmed that antiretroviral drugs not only treat HIV, they also significantly reduce the risk that an infected person will transmit the virus to a sexual partner.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2012: First PrEP drug approved

US authorities approved Truvada for pre-exposure prophylaxis (PrEP), while the EU approved it in 2016.

PrEP is a daily pill for people at higher risk, such as gay and bisexual men, transgender people, and sex workers, and reduces the risk of infection from sexual intercourse by up to 99%, and from injections by up to 74%.

In rich countries, the combination of antiretrovirals and PrEP has changed the course of the epidemic. In the United Kingdom, new diagnoses among gay men fell by two-thirds between 2015 and 2020.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2020: The challenge of scaling up prevention and treatment

In 2014, UNAIDS set the 90-90-90 target for 2020:

– 90% of people with HIV should know their status

– 90% of them were treated

– 90% had low viral loads

Sweden was the first to achieve it in 2016. But in 2020, only 19 countries came close to or fully achieved the target.

2024: Six-month PrEP injection heralded as major innovation

Studies showed that an injection of the drug lenacapavir protects against HIV for up to six months, double the duration of the previous version.

The EU approved it in 2025 and cheaper generic versions were planned to arrive in low-income countries in 2027.

Dita Botërore e AIDS-it: Kronologjia e luftës kundër një

2025: Funding cuts jeopardize progress

This year, US foreign funding for health programs was abruptly cut, causing delays in treatment in many countries. The UK, Germany and France have also sharply reduced global funding.

Experts warn that these cuts could undermine years of work against HIV/AIDS, malaria and tuberculosis.

Today, an estimated 40.8 million people are living with HIV worldwide, and the virus is responsible for about 630,000 deaths a year. Africa remains the hardest-hit continent, with more than two-thirds of cases.

Source: Euronews

×