Armiqësitë mes Rusisë dhe Ukrainës kanë ekzistuar për vite me radhë, por tensionet tani janë përshkallëzuar dhe ekziston frika e një pushtimi të mundshëm, për të cilin disa ekspertë paralajmërojnë rrezikun e Luftës së Tretë Botërore.

Pse thuhet se do të ketë pushtim?

Zëdhënësit rusë, çdo ditë, mohojnë se kanë qëllim të pushtojnë Ukrainën. Kështu tha presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, kur takoi liderin francez, Emmanuel Macron, javën e kaluar dhe kur foli me presidentin amerikan Joe Biden në telefon. Por pak qeveri perëndimore i besojnë mohimet. Putin nuk ka shpjeguar pse, nëse synimet e tij janë paqësore, më shumë se gjysma e forcave të armatosura ruse, duke përfshirë 130,000 trupa, janë grumbulluar në kufijtë e Ukrainës?

Pak histori...

Ukraina ndan kufij si me Europën ashtu edhe me Rusinë, por ka lidhje të thella sociale dhe kulturore me Rusinë dhe rusishtja flitet gjerësisht atje. Ukraina ishte pjesë e Bashkimit Sovjetik deri në shpërbërjen e tij në vitin 1991 dhe që atëherë Rusia ka kërkuar ta mbajë shtetin fqinj nën kontrollin e saj.

Pas Revolucionit të Dinjitetit në Ukrainë në vitin 2014, gjatë të cilit ndodhën protesta të dhunshme që rrëzuan presidentin ukrainas pro-Moskës, Viktor Janukoviç, Rusia përvetësoi zonën e Krimenë dhe mbështeti separatistët në provincat juglindore të Donetsk dhe Luhansk (separatistët – njerëz që duan të shkëputen nga një tërësi a bashkësi e organizuar politike, ekonomike etj).

Rebelët krijuan dy "Republika Popullore" autoritare, ekonomikisht të dobëta, ku u rivendos dënimi me vdekje. Ata drejtuan dhjetëra kampe përqendrimi ku disidentët u torturuan dhe u ekzekutuan. Në vitin 2014, ushtria ukrainase nuk ishte e fortë, ndërsa rebelët kishin "konsulentët" dhe armatimin rus. Ukraina dhe Perëndimi thanë se Rusia dërgoi trupa dhe armë në lindje për të mbështetur separatistët. 

Kthehemi te konflikti aktual. Çfarë e shtyn Vladimir Putin?

Ka shumë teori. Thuhet se ai dëshiron të rivendosë ndikimin rus në Europën Lindore, duke ndikuar kryesisht te ish-republikat sovjetike si Estonia, Letonia, Lituania, Bjellorusia, Gjeorgjia dhe Ukraina. Ai është ankuar shpesh për "humbjen" e tyre pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Rusia mund të ketë qëllim që t’i demonstrojë perëndimit (dhe rusëve) se vendi është ende një superfuqi.

Pse Ukrainën?

Ukraina ka rëndësi strategjike. Putin kundërshton lidhjet gjithnjë e më të forta të NATO-s me Ukrainën. Ai gjithashtu kundërshton zhvillimin e lidhjeve të Kievit me BE-në. Putin mund ta konsiderojë Ukrainën si pjesë integrale të Rusisë historike dhe humbjen e saj si simbol të humbjes së Rusisë në Luftën e Ftohtë.

Lufta e Ftohtë ishte një periudhë tensioni gjeopolitik midis Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik dhe aleatëve të tyre përkatës, Bllokut Perëndimor dhe Bllokut Lindor, i cili filloi pas Luftës së Dytë Botërore. Emri lidhet me faktin që nuk pati luftime të drejtpërdrejta midis dy superfuqive, por secila prej tyre mbështeti konfliktet kryesore rajonale të njohura si luftëra përfaqësuese dhe lufta për të dominuar botën u shpreh përmes mjeteve të tilla si lufta psikologjike, fushatat propagandistike, spiunazhi, rivaliteti në ngjarjet sportive dhe shkencë.

Pse tani?

Sepse mund të “ndiejë” se perëndimi nuk është i fortë. NATO humbi kontrollin në Afganistan vitin e kaluar kur pushteti kaloi në dorë të talebanëve. Disa mendojnë se presidentit rus i duhet një fitore e madhe për të mbështetur politikat antiperëndimore, për të justifikuar regjimin e tij dhe vështirësitë që rusët kalojnë dhe për të rritur ndikimin rus në rajon.

Cilat janë kërkesat e tij?

Për t'i dhënë fund konfliktit (ndoshta), Putin dëshiron që NATO të premtojë se kurrë nuk do të pranojë Ukrainën (ose Gjeorgjinë dhe Moldavinë) si anëtare. Ai dëshiron që aleanca të tërhiqet nga vendet e “vijës së parë” si Polonia, Rumania dhe Bullgaria, ish-anëtare të Traktatit të Varshavës. Ky i fundit erdhi si reagim ndaj integrimit të Gjermanisë Perëndimore në NATO. Pra, ky traktat u krijua si një formë ekuilibri fuqie ndaj NATO-s.

Ai dëshiron që Kievi të pranojë statusin autonom për rajonin e Donbasit dhe të heqë dorë nga pretendimi për të rimarrë Krimenë. Putin dëshiron të kufizojë ose të ndalojë vendosjet e raketave amerikane me rreze të mesme veprimi në Europën Lindore dhe Jugore. Për shumicën e këtyre pretendimeve, SHBA thotë "jo". Prandaj kriza në Ukrainë vazhdon ende.

Për një vështrim më historik të konfliktit, klikoni këtë artikull:

Burimet ndihmëse: The Observer, New York Times, Vox